26 stycznia 2021 roku odbyła się 28. edycja rozdania Paszportów Polityki, a przyznanie było emitowane na antenie stacji TVN o godzinie 20:15. Poniżej znajduje się lista laureatów nagrody wraz z kategorią.
Film: Piotr Domalewski
Reżyser, scenarzysta, dramaturg, aktor (rocznik 1983). Pochodzi z Łomży. Ukończył z wyróżnieniem Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Krakowie oraz reżyserię na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zaczynał jako aktor Teatru Wybrzeże, grając m.in. w spektaklach Anny Augustynowicz. Występował na deskach Teatru Muzycznego Capitol we Wrocławiu oraz w warszawskim Teatrze Roma. W 2017 r. jego pełnometrażowy debiut reżyserski „Cicha noc” (na podstawie własnego scenariusza) zdobył Złote Lwy na festiwalu w Gdyni, 10 Orłów i był nominowany do Paszportu POLITYKI. „Jak najdalej stąd” potwierdza jego autorską oryginalność, wyrażając zbiorowe odczucia Polaków AD 2020.
Teatr: Teatr 21
Za przedstawienia uczące wrażliwości na to, co nieoczywiste. I dawanie każdym z nich wspaniałego przykładu praktykowania różnorodności, włączania i współpracy – na poziomie ludzkim, społecznym, artystycznym i instytucjonalnym.
Aktorami Teatru 21 są osoby z zespołem Downa i autyzmem. Bazując na własnych doświadczeniach, poddają krytycznej analizie status prawny i społeczny osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Unikatowym treściom towarzyszy równie oryginalna forma, co razem uczyniło z Teatru 21 jedną z najbardziej cenionych grup teatralnych w kraju. Powstała w 2005 r., ma na koncie kilkanaście różnorodnych, nierzadko brawurowych i dowcipnych spektakli, wyreżyserowanych przez swoją założycielkę Justynę Sobczyk i zrealizowanych z różnymi instytucjami i artystami. Od 2020 r. Teatr 21 prowadzi Centrum Sztuki Włączającej – społeczną instytucję kultury poświęconą twórczości artystów z niepełnosprawnościami i włączaniu w pole sztuki, kultury i nauki różnorodnych grup społecznych.
Literatura: Mira Marcinów
Za intensywną opowieść o relacji córki i matki, o życiu i umieraniu. Wybitność „Bezmatka” wykracza daleko poza temat żałoby, dotyczy też literackiego języka, zarazem wywrotowego i precyzyjnego.
Filozofka i doktor psychologii. Urodziła się w 1985 r. w Szczecinku. Pracuje jako adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. W 2017 r. ukazał się tom 1. jej „Historii polskiego szaleństwa”. Wcześniej opublikowała „Na krawędzi wolności: szaleństwo jako wybór w filozofii Henryka Struvego” i – wspólnie z Bartłomiejem Dobroczyńskim – „Niezabliźnioną ranę Narcyza: dyptyk o nieświadomości i początkach polskiej psychoanalizy”. Rok temu została finalistką Nagrody Naukowej POLITYKI, a w tym roku otrzymała nominację za swój debiut prozatorski „Bezmatek” (wyd. Czarne), napisaną wyjątkowym, zarazem dzikim i precyzyjnym językiem opowieść o relacji córki i matki.
Sztuki wizualne: Małgorzata Mirga–Tas
Za sztukę, która efektownie, niebanalnie i mądrze opowiada o tożsamości i dziedzictwie. Za szukanie w tradycji Romów ciągle aktualnych wartości i uniwersaliów.
Mówi o sobie, że ma trzy tożsamości: artystki, Polki i Romki. I ta ostatnia, konsekwentnie znajdująca wyraz w jej sztuce, ujmuje widzów swą autentycznością. Urodziła się w 1978 r., ukończyła ASP w Krakowie i po studiach powróciła w rodzinne strony; mieszka w Czarnej Górze, na granicy Spisza i Podhala. Z czasem wypracowała własny, charakterystyczny styl malarski charakteryzujący się bogactwem wyrazistych kolorów, mnogością ornamentów, dekoracyjnością, czerpiącą z etnograficznego dorobku wspólnoty. A równocześnie są to prace niezwykle narracyjne, niemal reporterskie sceny rodzajowe z życia rodziny, sąsiadów, romskich społeczności.
Muzyka poważna: Ania Karpowicz
Za konsekwencję i skuteczność w promowaniu zapomnianej muzyki XX wieku oraz muzyki współczesnej, w tym twórczości młodych kompozytorek. Za stworzenie Hashtag Ensemble i festiwalu WarszeMuzik, które wrosły już w nasz pejzaż muzyczny.
Flecistka i organizatorka. Ur. w 1983 r. w Warszawie, studiowała w Łodzi i Detmold. W latach 1999–2015 nagradzana na ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach. W latach 2006–8 członkini European Union Youth Orchestra. W 2013 r. założyła kooperatywę muzyczną Hashtag Ensemble; zespół występuje na większości festiwali nowej muzyki w Polsce. Inicjowała szereg koncertów i festiwali, w tym WarszeMuzik, w ramach którego na podwórkach kamienic–ostańców getta warszawskiego grane są utwory kameralne kompozytorów – Żydów polskich. Jako solistka w swoim repertuarze kładzie szczególny nacisk na muzykę XX i XXI w. Angażuje się też w promocję twórczości kobiet.
Muzyka popularna: Siksa
Za muzyczne działania, które prowokowały, drażniły, ale wyprzedziły swój czas. Za punkowy krzyk, który stał się artystycznym paliwem dla ulicznych wydarzeń i manifestacji, ale nie przestał być oryginalnym, własnym głosem.
Duet określany często jako punkowo–performerski, utworzony w 2014 r. przez wokalistkę, aktorkę i poetkę Alex Freiheit oraz basistę Piotra „Buriego” Buratyńskiego. Grupę założyli w Toruniu, mieszkają w Gnieźnie, a zagrali wspólnie ponad 250 koncertów w całej Polsce i za granicą. Ich występy to monologi Alex na tle przesterowanej gitary basowej. W interakcji z publicznością nabierają oryginalnych walorów dramatycznych. Nominację przyniósł im najnowszy album „Zemsta na wroga”, jak poprzednie podejmujący tematy seksistowskiej opresji. W proroczo gorącym, prowokującym, niestroniącym od wulgaryzmów stylu konfrontuje perspektywę feministyczną z postawami prawicowego radykalizmu.
Kultura cyfrowa: Marta Malinowska, Jacek Brzeziński, Artur Ganszyniec (Different Tales)
Za tworzenie wciągających opowieści opartych na słowie, oszczędnie korzystających z obrazu i dźwięku, ale po mistrzowsku wykorzystujących medium gry wideo.
W deklaracji, jaką niesie nazwa studia Different Tales, nie ma cienia przesady. To są rzeczywiście Inne Opowieści. Odmienne formą, jak i intencją, od tradycyjnych gier wideo – to interaktywna proza, ilustrowana statycznymi głównie obrazami, z dźwiękowym pejzażem w tle. Jak znakomite rezultaty można osiągnąć, podążając tą ścieżką, dowodził już debiut studia: „Wanderlust: Travel Stories”, który zaowocował nominacją do Paszportów w roku ubiegłym. Tym razem o nominacji przesądziła opowieść „Werewolf: The Apocalypse – Heart of the Forest”, historia studentki z USA, która przybywa do Puszczy Białowieskiej w poszukiwaniu swoich korzeni.
Kreator kultury: Lech Janerka i Bożena Janerka
Za najwspanialszą w polskiej muzyce rozrywkowej opowieść o niezależności, snutą przez dekady w zespole Klaus Mitffoch, a później na autorskich płytach. Opowieść, której nie dogonił „lukratywny wieprz” i w której „wszystko było dobrze i wszystko w sam raz” – także dzięki temu, że snuta była przez dwoje muzyków będących dla siebie oparciem. Za wygłoszony własnym językiem manifest niepodległości aktualny do dziś.
Tytuł Kreatora Kultury przyznawany jest od 2002 roku. Otrzymuje go osoba lub instytucja, której aktywność w sferze kultury, organizacji i promocji wyrasta znacząco ponad przeciętność. Wśród nagrodzonych do tej pory znaleźli się: Mariusz Adamiak, Roman Gutek, Andrzej Starmach, Michał Merczyński, Lech Raczak, Jerzy Owsiak, Marek Żydowicz, Beata Stasińska, Wojciech Trzciński, Paweł Dunin-Wąsowicz, Maria Janion, Andrzej Wajda, Krystian Lupa, Paweł Althamer, Tadeusz Różewicz, Jerzy Jarocki, Elżbieta i Krzysztof Pendereccy, Tomasz Stańko, Agnieszka Holland, Studio CD Projekt RED, Jan Ptaszyn Wróblewski, Krystyna Janda oraz Olga Tokarczuk.
Partnerem Nagrody KREATOR KULTURY jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.
Kultura zdalna: Artur Liebhart
Za błyskawiczne dostosowanie do nowych warunków festiwalu filmowego w trudnym sezonie. Za sukces potwierdzony nie tylko utrzymaniem, ale wręcz powiększeniem zasięgu imprezy, za stworzenie platformy cyfrowej dystrybucji filmów i świetnego przykładu dla innych.
Przy okazji przyznawania Paszportów POLITYKI za rok 2020 r. Kapituła ogłosiła w tym roku nagrodę specjalną o nazwie Kultura Zdalna. Wyróżnienie to w zamierzeniu jurorów miało trafić do osoby/instytucji, która w nowej rzeczywistości dostrzegła w świecie nowych technologii sprzymierzeńca w staraniach o dostarczenie wysokiej jakości treści do jak najszerszego kręgu odbiorców kultury.
Partnerem Nagrody KULTURA ZDALNA jest Sebastian Kulczyk.
Autorem wszystkich zdjęć jest Leszek Zych.
